De boomvalken broeden weer! – Blog

Nest

Boomvalken leven het grootste gedeelte van het jaar in Afrika, op trek of overwinterend. De vogels overwinteren enkele maanden in de zuidelijke helft van Afrika. Ze starten de trek noordwaarts in maart, en arriveren in Nederland rond eind april-begin mei om hier te nestelen en hun jongen groot te brengen. Vervolgens keren ze na een paar maanden weer terug naar Afrika om daar te overwinteren.

In die korte periode van het broedseizoen hebben ze geen tijd om een nest te bouwen. Daarom gebruiken boomvalken nesten van zwarte kraaien, die zijn meestal klaar met broeden op het moment dat boomvalken arriveren. Als nestlocatie maken boomvalken gebruik van nesten in bomen (meestal populieren en eiken), al is er jarenlang een trend gaande dat boomvalken vaker in hoogspanningsmasten broeden.

De masten bieden boomvalken voordelen zoals meer overzicht – waardoor indringers sneller verjaagd kunnen worden – waardoor het broedsucces van mastbroeders hoger is dan boombroeders. Boombroeders hebben nog een risico: waar de havik verschijnt, verdwijnt de boomvalk. Boomvalken raken namelijk gestresst van haviken. Hierdoor blijven ze weg van locaties waar haviken voorkomen, waarschijnlijk vanwege angst.

Voedsel

Boomvalken eten overwegend kleine vogels en grote insecten zoals libellen. Wat ze daadwerkelijk eten hangt deels af van de omgeving waar ze broeden. Oudervogels voeren hun jongen op het nest vooral kleinere vogels, soms zelfs vleermuizen!

Zitten de boomvalken in stedelijk gebied, dan eten ze logischerwijs meer stadsvogels zoals gierzwaluwen. Verblijven ze in het landelijk gebied? Dan staan er meer boerenzwaluwen op het menu. Je kunt de boomvalk dus zien als een kwaliteitsindicator voor het landschap, die aanwezig is als soorten lager in de voedselketen voldoende aanwezig zijn.

Wanneer de jongen zijn uitgevlogen, moeten ze natuurlijk oefenen om hun prooi te vangen. De jonge vogels kan je veelal zien jagen op libellen, soms in groepjes bij elkaar, boven vennen en duinmeertjes. De libellen eten ze regelmatig ‘uit het vuistje’, gewoon tijdens het vliegen.

Wettelijke Bescherming

Als boomvalken jaarlijks terugkeren naar hetzelfde nest is het nest jaarrond beschermd. Wanneer ze dat niet doen, is het nest niet jaarrond beschermd. Deze redenering vloeit voort uit een uitspraak van de Raad van State in 2017. Omdat boomvalken vaak terugkeren naar hetzelfde territorium – en dus niet altijd naar dezelfde nestboom – is behoud van het leefgebied essentieel. Voldoende aanbod van geschikte nestbomen, veiligheid en voedselaanbod zijn de sleutelfactoren voor boomvalken.

Kunstnesten

Het is mogelijk om voor nestlocaties mitigerende maatregelen te treffen. Dit kan bijvoorbeeld door het plaatsen van een kunstnest. Deze kunstnesten zijn een soort manden met daarin natuurlijk nestmateriaal wat sterk lijkt op het nest van een zwarte kraai. Het kunstnest wordt bevestigd met ijzerdraad.

In Duitsland is veel positieve ervaring opgedaan met broedsucces van boomvalken in kunstnesten. Wanneer de nesten op de juiste plek in de kroon bevestigd wordt, geeft dit een goede kans van slagen. Boomvalken houden van enerzijds de beschutting van de boomkroon en anderzijds uitzicht vanaf de boomkroon.

Let wel, uiteraard kiest de boomvalk zelf zijn nest. Als er veel nesten van zwarte kraai in de buurt zijn, kan het natuurlijk zijn dat een alternatief onderkomen gekozen wordt.

Kijk en verwonder!

Boomvalken zijn prachtige vogels, met een beetje fantasie lijken ze op gierzwaluwen, ook al van die luchtacrobaten. Het is elk voorjaar weer een feestje om de eerste boomvalken weer in Nederland terug te zien. Dus vergeet ook vooral niet even te genieten als je deze bijzondere vogel ziet!

– Fotocredits: Adri Clements –