Zenderonderzoek brengt mysterieuze leven boomvalk dichterbij

Boomvalken zijn mysterieuze vogels. In april of mei arriveren ze in Nederland. Een boomvalk keert vrijwel altijd terug naar hetzelfde territorium. Hij kiest vervolgens een geschikt kraaiennest in een geschikte boom, meestal een populier of een eik. Hoogspanningsmasten worden ook vaak gebruikt als nestplek. Alles zo efficiënt mogelijk. In de nazomer vertrekken ze namelijk alweer naar het zuiden. Bestemming: zuidelijk Afrika, en dat is nogal een eindje.

Beter weten is beter beschermen

De boomvalk staat op de Rode Lijst en neemt al decennia in aantal af. Veel weten we nog niet over deze soort. En dat triggert de nieuwsgierigheid van roofvogelkenner Adri Clements, ecoloog bij Regelink Ecologie & Landschap. Boomvalken zijn echte luchtacrobaten, in het Engels heel fraai ‘aerial hunter’ genoemd. Ze peuzelen libellen en andere grote insecten in de lucht op. Voor hun jongen slaan ze andere prooien: zangvogels en andere gewervelden. Hoe gebruikt een boomvalk het landschap? Welke prooien vangt hij precies? Om uiteindelijk beter te snappen: wat moeten we doen om deze vogel beter te beschermen?

Prooienonderzoek en zenderen

Om dat uit te zoeken hebben we afgelopen zomer in Limburg camera’s geplaatst bij verschillende nesten. Een hele toer, op vaak moeilijk bereikbare plekken hoog in de boom. Die camera’s maakten elke twee minuten een foto en laten precies zien wanneer de jongen prooien kregen aangevoerd. Ook hebben we in de jongenfase van boomvalken binnen een straal van twee kilometer rond boomvalknesten het prooiaanbod (zangvogels) geteld.

Tenslotte hebben we met inzet van onderzoekspartner GKA boomvalken gezenderd. Zo kun je volgen hoe een vogel het landschap gebruikt. Dat zenderen had wel wat voeten in de aarde. De bezetting van de territoria was lager dan in voorgaande jaren.

Vrouwtje slaapt op eigen stekje

We probeerden bij voorkeur mannetjes te vangen, legt Adri uit. ‘Mannetjes jagen. Vrouwtjes zitten continu op of bij het nest.‘ Uiteindelijk zijn twee boomvalken gevangen en gezenderd, een dame en een heer: Jacoba (naar de vrouw van Adri) en Thei (naar de ringer van de vogel).

De onderzoekers konden Jacoba een maand volgen. ‘Het blijkt dat de jongen op een gegeven moment te groot worden en het vrouwtje ’s nachts niet meer op het nest kan slapen. Nu weten we waar ze dan verblijft: Jacoba sliep in bosjes op 1 tot 1,5 kilometer afstand. Ze neemt hierbij dus best een risico.’

Waar zijn Thei en Jacoba?

Thei kon een week worden gevolgd, toen werd zijn nest gepredeerd… verdween hij en zijn we ‘m kwijtgeraakt.

De GPS-loggers kunnen namelijk alleen binnen een straal van 1500 meter worden uitgelezen. Thei en Jacoba vertoeven nu in het zonnige zuiden. Waar zijn ze precies? En waarheen ging Thei nadat zijn nageslacht was omgekomen?

Het is wachten tot de boomvalken komend voorjaar weer terugkeren, en we het signaal van minimaal één van de loggers ontvangen. Heel spannend dus, beaamt Adri. Wordt vervolgd!

Over het onderzoek

Regelink Ecologie & Landschap voert dit onderzoek uit in opdracht van de Provincie Limburg, in samenwerking met Grauwe Kiekendief-Kenniscentrum Akkervogels (GKA) en Natuurrijk Limburg. GKA heeft, naast een schat aan kennis en ervaring met kiekendieven, ervaring met het vangen en zenderen van boomvalken in Zweden. Natuurrijk Limburg is een agrarisch collectief dat verantwoordelijk is voor de uitvoering van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer – en hoopt met de kennis uit dit onderzoek de boomvalk beter te beschermen.